آب

آب يكي از اساسي ترين عناصر زيست است.

برخورداري از آب سالم براي نيازهاي انساني از عوامل اساسي و به منزله

عامل تمدن شناخته شده است، بهطوري كه همواره مورد احترام جوامع بوده

و رودخانه هاي مختلف در سراسرجهان، نزد جمعيتهاي ساكن در آن نواحي

اهميت زيادي داشته و مورد تقدس بوده است.

 
هيچ كشوري بدون اطمينان از داشتن آب نمي تواند ثبات اقتصادي و اجتماعي و

سياسي خود را حفظ كند و بدون كاهش ميزان آلودگي جو، امنيت نسلهاي آتي از نظر

آب و غذا مبهم و، بدين طريق، توسعه پايدار فقط در حد يك  شعار دلفريب باقي

خواهد ماند.امروزه كمبود و آلودگي آب، زندگي ميليونها نفر از ساكنان زمين،

خصوصا كشورهاي فقير را به شدت با خطر مواجه ساخته است. از نگاه آمار،

80 درصد جمعيت جهان تنها به 20 درصد از ذخايرآب  سالم و بهداشتي 

دسترسي دارند. بيماريهاي ناشي ازآب آلوده نيز عامل بسياري از  مرگ و ميرها

در  كشورهاي فقير جهان است.بحران آب مشكلي ناشناخته است كه كشتار آن به

مـراتب از بـيماريهاي مـسري چند صد سال پيش و بيماران ايدزي و تمام جنگهايي

كه در سطح جهان جريان دارد، بيشتر خواهد بود. اگرچاره اي انديشيده نشود

و بشر به خود نيايد، بحران آب درآينده اي نه چندان دورفاجعه اي به بار

خواهدآوردكه سالانه ميليونها نفرازمردم جهان  رابه كام مرگ بفرستد.در واقع،

امروزه ما برلبه تيغ تيزي نشسته وشاهد  نابودي نسل خويشيم. نسلي كه خود رادر

مقايسه با گذشتگان خردمندتر جلوه مي دهد، نمي تواند راه را برنابودي خود ببندد.

در اين مقاله برآنيم تا يكي از مصيبتهاي ناشناخته جهاني يعني بحران آب را مورد

بررسي قرار دهيم.هدف آن است كه با  شناخت اين بحران وبا ارايه راه حلهايي، 

جلوي فاجعه اي كه ممكن است در آينده نسل بشر را  تهديد كند گرفته شود. نتيجه

تحقيق حاكي از آن است كه قرن بيست و يكم، قرن بحران آب خواهد بود.

بحران يعني، فقر و بدبختي توده هاي عـظيم مـردم  جـهان، رشـد چـشمگيرانـحرافات

اجتماعي، درگيريها و جنگ و جدالهاي خانمانسوز و  افزايش تنشهاي حاد سياسيدر

عرصه جهان كه همگي نسل بشر را با تهديد جدي مواجه خواهد كرد.

    درج حدیث حضرت محمد(ص) بر روی بطری های آب معدنی یک شرکت استرالیایی

     ♦  هیچ وقت آب را هدر ندهید حتی اگر در کنار یک نهر جاری آب بودید ♦

شعر سهراب سپهری درمورد آب

آب را گل نکنیم

در فرودست انگار ، کفتری می خورد آب

یا که در بیشه ای دور ، سیره ای پر می شوید

یا در آبادی کوزه ای پر می گردد

آب را گل نکنیم

شاید این آب روان می رود پای سپیداری ، تا فروشوید اندوه دلی

دست درویشی شاید ، نان خشکیده فرو برده در آب

زن زیبایی آمده لب رود

آب را گل نکنیم

روی زیبا دوبرابر شده است

چه گوارا این آب

چه زلال این رود

مردم بالادست چه صفایی دارند!

 چشمه هاشان جوشان ، گاوهاشان شیرافشان باد!

من ندیدم دهشان

بی گمان پای چپرهاشان جا پای خداست

 ماهتاب آن جا ، می کند روشن پهنای کلام

بی گمان در ده بالا دست چینه ها کوتاه است

مردمش می دانند که شقایق چه گلی است

بی گمان آنجا آبی ، آبی است

غنچه ای می شکفد ، اهل ده باخبرند

چه دهی باید باشد!

کوچه باغش پر موسیقی باد!

مردمان سر رود ، آب را می فهمند

گل نکردنش ما نیز

آب را گل نکنیم

 کمبود آب در ایران

با توجه به میزان منابع آب و سرانهٔ مصرف، ایران از جمله کشورهایی

است که درگروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار دارد.

این گروه شامل کشورهایست که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب

مواجه هستند. این بدان معناست که حتی باباﻻترین راندمان و بهره‌وری

ممکن در مصرف آب، برای تﺃمین نیازهایشان آب کافی در اختیار

نخواهند داشت. حدود ۲۵ درصد مردم جهان از جمله ایران مشمول این

گروه می‌باشند.براساس شاخص فالکن مارک، کشور ایران در آستانه

قرار گرفتن در بحران آبی است. با توجه به اینکه در دهه ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰

خورشیدی حدود ۶۹ درصد از کل آب تجدیدپذیر سالیانه مورد استفاده

قرار می‌گیرد، براساس شاخص سازمان ملل، ایران نیز اکنون در وضعیت

بحران شدید آبی قرار دارد. بر اساس شاخص مؤسسه بین‌المللی

مدیریت آب نیز، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.^[۳] بنا بر

شاخص‌های ذکر شده، کشور ایران برای حفظ وضع موجود خود

تا سال ۲۰۲۵ باید بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل استحصال خود

بیفزاید که این مقدار با توجه به امکانات و منابع آب موجود غیرممکن

به نظر می‌رسد.

بزرگترین بحران در آینده ایران

از زمان ساسانیان و هخامنشیان تا حدود ۳۵ سال پیش برداشت اضافه

از منابع آبی کشور نداشتیم اما در این ۳۵ سال فقط ۱۲۰ میلیارد مکعب

آبهای شیرین فسیلی صدها هزار ساله که حدود ۷۵٪ آبهای شیرین

زیر زمینی بود را مصرف کردیم که حدود ۷۵ میلیارد متر مکعب آن در

۸سال گذشته بوده است. یعنی منابع را تاراج کردیم. جمعیت را افزایش

دادیم غافل از اینکه این جمعیت باید در یک کشور آباد زندگی کند.

بدون توجه به نیازهای جمعیت، منابع کشور را برای رفع نیازها به تاراج

گذاشتیم. امروز هیچ  تالاب درون سرزمینی، آب ندارد، از بختگان تا

هورالعظیم، گاوخونی وارومیه. ما امانتدار بسیار بدی برای این تمدن

۷۰۰۰ ساله بودیم، دراستاندارد جهانی هر کشوری که ۲۰درصد از آب‌های

تجدید پذیرش را هرسال استفاده کند هیچ خطری از نظر منابع آب

متوجه اش نیست. اگر 20 تا 40درصد استفاده شود به شرطی که

برنامه ریزی باشد در خطر هستند اما به شرط مدیریت می‌توانند

در دراز مدت منابع آب را تامین کنند. اما اگر بالای ۴۰درصد استفاده

کنند وارد بحران شده‌اند. دو کشور در دنیا بالای 40درصد استفاده

می‌کنند، اولی مصر است با ۴۶درصد و ایران با 85درصد. این یعنی

به زودی همه جای ایران مثل گاوخونی خشک خواهدشد.

حتی امروز هم دیر شده است. گاوخونی که در زمان قدیم بدون انتقال

آب از کارون زنده بود امروز خشک شده. هر چه آب هست در بالادست

اصفهان بر می‌دارند. هر چه صنعت آب بر هست در اصفهان ایجاد

کرده‌اند. نمی‌شود همه صنایع آب بر را در اصفهان متمرکز کرد. فضای

سبز اصفهان از رشت و ساری بیشتر است. نمی‌شود تا قله کوه صفه در

اصفهان درخت کاشت.

آب دیگرهیچ...

 بیا تا قدراین نعمت بدانیم که دربحران بی آبی نمانیم 

 بیا ازبهرحفظ آن بکوشیم وجود آب را ارزش شماریم

ازاین سرمایه خوب الهی برای نسل خود باقی گذاریم

 چنین فرموده برما حی دانا که زنده هرچه رااز ابداریم

بـیا تا در نگـاه تشـنه آب به سان ابـر بـارانی بـباریم

 برای مصرف خوب و درستش نهال صرفه جویی را بکاریم

صدای آب یعنی زندگانی بیا دل را به این نجوا سپاری  

بحران آب در ایران وراهکارهای برون رفت

طبق پیش بینی‌های جهانی سال ۱۴۰۰ سرانه آب به کمتر از ۱۴۰۰ مترمکعب

برای هر فرد در سال خواهد رسید و این به معنی ورود به بحران آبی است.

طبق آمارهای رسمی و به اعتقاد کارشناسان ایران درآستانه بحران آب به سر

می برد و طی سال‌های آینده تامین آب به یکی از بزرگ ترین چالش‌های کشور

دربسیاری ازاستان‌ها، شهرها ومناطق تبدیل خواهد شد. ایران ازنظرجغرافیایی

دربخش نیمه خشک و خشک جهان قرارگرفته به شکلی که میانگین

بارش درایران حدود ۲۵۰ میلیمتراست درحالی که میانگین جهانی حدود

۸۵۰ میلیمتراست که بیش ازسه برابرمیران بارش در ایران است.

از دلایل بحران آب در ایران را می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1.رشد سریع جمعیت و پراکندگی نامناسب آن

2.کشاورزی ناکارآمد

3.سوء مدیریت و عطش بیش از حد توسعه

4.ساختار نامناسب حکمرانی آب، تعدد ذی مدخلان، مدیریت ناهماهنگ،

ضعف سیاسی سازمان حفاظت از محیط

5.زیست و فقدان نگرش دراز مدت

راهکارهای برون‌رفت از این بحران به صورت زیر

لیست می‌شوند:

بازنگری جدی در سیاست‌های رشد و توزیع جغرافیایی جمعیت مرفه سازی

کشاورزان و جوامع روستایی با اعطای امتیازات بیشتر و سرمایه‌گذاری در بخش

کشاورزی به منظور افزایش بهره‌وری اقتصادی بخش کشاورزی از طریق مدرنیزه

کردن این بخش بازبینی الگوهای کشت در سراسر کشور با در نظر گرفتن امنیت 

غذایی ملی و بر اساس میزان دسترسی به منابع  منطقه‌ای و بهره‌وری اقتصادی

افزایش قیمت حامل‌های انرژی و آب همراه با اعطای مشوق‌های اقتصادی برای

جلوگیری از صدمات اقتصادی ومعیشتی بر کشاورزان در کوتاه مدت ایجاد سازمانهای

تعاونی مدیریت کشاورزی در هر منطقه و افزایش مشارکت کشاورزان و ظرفیتهای

جمعی در مدیریت آب و کشاورزی ایجاد بازار آب و کنترل حقابه‌ها ایجاد حساب

پس انداز آب برای محیط زیست برای حفظ و احیای اکوسیستم‌ها از طریق

خریداری آب از مزارع کم بازده تغییر وضعیت از مدیریت بحران (انفعالی)

به مدیریت پیشگیرانه (فعال) اصلاح ساختار حکمرانی آب و تقویت سازمان

محیط زیست آموزش وتقویت فرهنگ زیست محیطی جامعه.

ده دانستنی در مورد آب

1- یک قطره از نفت می تواند 25 لیتر آب را غیرقابل شرب کند.

2- به طور کلی در دنیا، 70% آب برای کشاورزی، 22% برای

صنعت و 8% برای مصارف شرب به کار برده می شود. در کشورهای

کم درآمد و یا با درآمد متوسط این نسبت به 82% برای کشاورزی، 10%

 برای صنایع و 8% برای شرب است. برای کشورهای با درآمد بالا 30%

برای کشاورزی، 59% برای مصارف صنعتی و 11% برای شرب مصرف می شود.

3- یک نفر می تواند به مدت یک ماه بدون غذا سرکند، امابدون آب بیش از 5 تا 7

روز امکان زنده ماندن ندارد.

4- از تمام مقدر آب در دنیا، 97.5% آن شور و فقط 2.5% آن آب شیرین است.

از این حجم مختصر آب، 70% آن در یخچال های طبیعی در کره ی زمین و کمی کمتر

از 30% در خاک محبوس است. حجمی معادل خیلی کمتر از 1%

(0.007%  از کل حجم آب های دنیا) در دسترس بشر است.

5- ردپای آب یا آب مجازی، مقدار آبی است که برای تولید و یا رشد یک محصول

مصرف می شود. به عنوان مثال یک کیلوگرم گوشت گاو، 16000 لیتر ردپای

  آب دارد.

 یک برگ کاغذ، 10 لیتر و یک فنجان قهوه 35 لیتر ردپا دارند. یک پردازشگر

کامپیوتر هم حدود 32 لیتر ردپای آب دارد.

6- برای یک دوش پنج دقیقه ایی، بین 94.5 تا 189.3 لیتر آب مصرف می کند؛

بین 7.6 تا 26.5 لیتر در یک استفاده از دستشوئی (البته فرنگی) مصرف می شود.

7.6 لیتر برای مسواک زدن و 75.7 لیتر آب برای شستن ظروف با دست

مصرف می شود.

7- هر روز 6000 کودک به دلیل بیماری های قابل پیشگیری مربوط به آب

جان خود را از دست می دهند.

8- جمعیت ایالات متحده حدود 304 میلیون نفر و جمعیت اروپا 732.7 میلیون

نفر است. تقریبا به اندازه ی جمع جمعیت این دو قاره بعنی 1.1 میلیارد نفر به آب کافی

دسترسی ندارند و جمعیتی حدود 2.6 میلیارد نفر از سیستم فاضلاب ساده هم محرومند.

9- حجم آب مصرفی در بیرون از خانه 345 لیتر در روز است.

10- حجم آب مصرفی در داخل خانه ها 230 لیتر در روز است .

بحران آب

هنگامی که به اندازه کافی آب آشامیدنی مورد نیازوجود ندارد، خطر بحران آب حس

می‌شود.با توجه به اینکه این مساله یک نگرانی جهانی است، سازمان ملل متحد

و دیگر سازمان‌هایجهانی مناطق گوناگونی را، مناطق دچار بحران آب در نظر

می‌گیرند. دیگر سازمانها مانندسازمان غذا و کشاورزی، استدلال می‌کنند که هیچ

بحران آبی در این مکان‌ها وجود ندارد،اما که باید گامهایی برای جلوگیری از

بروز چنین بحرانی برداشته شود.

نشانه‌ها

چندین نشانه اصلی برای بحران آب وجود دارد.نبود دسترسی به آب آشامیدنی سالم کافی

برای حدود ۸۸۴ میلیون نفر نبود دسترسی به آب بهداشتی کافی و دفع پساب برای ۵/۲

میلیارد نفر برداشت زیاد از آبهای زیرزمینی که منجر به کاهش بازده کشاورزی می‌شود

استفاده بیشاز حد و آلودگی منابع آب آسیب رساندن به تنوع زیستی درگیری‌های منطقه‌ای

بر سر منابعکمیاب آب که گاهی ناشی از جنگ است. بیماری‌های ساری از راه آب

و نبود آب بهداشتیلوله کشی یکی از علل عمده مرگ و میر در سراسر جهان هستند.

برای کودکان زیر پنج سال،بیماری‌های ساری از راه آب علت اصلی مرگ و میر است.

در هر زمان،نیمی از تخت‌های بیمارستان در جهان توسط بیماران مبتلا به بیماری‌های

ساری از راه آب  اشغال شده است.به گفته بانک جهانی، ۸۸ درصد از تمام بیماری‌های

ساری از راه آب توسط آب آشامیدنی ناسالم، نبود بهداشت و بهداشت نامناسب ایجاد

می‌شود.آب توازن شکننده اساسی برای تامینآب سالم است، اما عوامل قابل کنترل مانند

مدیریت و توزیع منابع آب خود سهم بیشتریدر کمبود آب دارند.گزارش سازمان ملل متحد

۲۰۰۶که بر مسائل مربوط به حکومت بهعنوان هسته اصلی بحران آب متمرکز است،

می‌گوید:"آب به اندازه کافی برای همه وجوددارد" و "کمی آب اغلب به دلیل مدیریت

نادرست، فساد، نبود نهادهای مناسب، سستیبوروکراتیک و کمبود سرمایه‌گذاری

هم در ظرفیت انسانی و هم در زیرساخت‌های فیزیکی است ". داده‌های رسمی

همچنین نشان می‌دهند ارتباط روشن بین دسترسی به آب سالم و نسبت تولید ناخالص

داخلی به درآمد سرانهوجود دارد.همچنین اقتصاددانان ادعا کرده‌اند که وضعیت کنونی

آب به دلیل نبود حقوق مالکیت،مقررات دولتی و یارانه‌ها در بخش آب، باعث قیمت

بسیارپایین و مصرف بیش ازحد بالای آن است.پوشش گیاهی و زندگی وحش اساساً

بستگی به منابع آب شیرین دارد.مردابها ،باتلاقها و مناطق ساحلی وابسته به منابع پایدار

آب هستند،اما اگر دستیابی به آب کاهش یابد، جنگل‌ها و سایر اکوسیستم‌ها نیز به همان

اندازه درمعرض خطر تغییرات عمده خواهند بود. در مورد تالاب‌ها، با گسترش

جمعیت انسانیمساحت قابل توجهی ازحیات وحش گرفته شده تا برای منابع غذایی

و خانه سازی استفاده شود.اما مناطق دیگری از کاهش تدریجی آب شیرین آسیب

می‌بینند چون در بالادست، برای استفاده انسان از منابع آب انشعاب گرفته می‌شود.

در هفت ایالت از ایالات متحده بیش از ۸۰ درصد از تمام تالابتاریخی در دههٔ ۱۹۸۰

پر شده‌اند، تا اینکه کنگره آمریکا قانون "no net loss"را برای حفاظت تالابها

تصویب کرد.در اروپا نیز از دست رفتن گستردهٔ تالابها و در نتیجه از دست رفتن

تنوع زیستی رخ داده است. برای مثال بسیاری از باتلاقها در اسکاتلند با افزایش

جمعیت انسانی گسترش و یا کاهش یافته‌اند. یکی از نمونه‌هاپورتلنتن موس

(Portlethen Moss) و درابردین شایر (Aberdeenshire) است.

فراوانی آب ، تنها یک توهم است...  در فاصله زمانی که شما این پیام را می خوانید

یک كودك بر اثر بيماري­هاي مرتبط با آب جان خود را از دست داد.

برای تهیه هر عدد نان 200 گرمی 280 لیتر آب مصرف می شود، معادل

40 دقیقه باز بودن کامل شیر آب!!!

ما  آب را از پدرانمان به ارث نبرده‌ایم بلکه از فرزندانمان به امانت گرفته ایم...

زندگی آب در دست ما و زندگی ما در دست آب است.

قطرات آب در طبیعت  مانند  قطرات خون در بدن هستند